Mój mąż nie chce jeść zielonej fasolki. Jest to jedyne warzywo, które całkowicie odrzuca. Ale zeszłego lata wyhodowałam fasolkę wielokwiatową. Nie jako jedzenie, ale dlatego, że uważam, że są piękne.
| Szkarłatna fasola wielokwiatowa, Phaseolus coccineus |
Fasola wielokwiatowa, często nazywana szkarłatną(Phaseolus coccineus), jest blisko spokrewniona z fasolą zwykłą(Phaseolus vulgaris). Obie pochodzą z obu Ameryk, ale fasola szkarłatna pochodzi z górskich obszarów Ameryki Środkowej i została udomowiona około 2000 lat temu. Do Europy dotarły w latach 1500 i stały się zarówno ważnym warzywem, jak i rośliną ozdobną. W Stanach Zjednoczonych są znacznie rzadziej uprawiane. Polecam je!!!
Jest to fasola, roślina strączkowa z rodziny groszkowatych (Fabaceae), która rośnie podobnie jak winne formy fasoli zwyczajnej. Wspina się energicznie. „Niewiele ogrodów kuchennych wygląda latem na kompletne bez łuku lub wysokiej podpory usianej fasolą wielokwiatową” napisała Lorraine Harrison z Londynu (str. 11). Z dużym powodzeniem uprawiałam fasolę wielokwiatową na płocie. W zeszłym roku posadziłam je obok kukurydzy, myśląc, że będą podwiązywać łodygi kukurydzy. Nie było to zbyt udane, ponieważ kukurydza nie urosła zbyt wysoko, podczas gdy szkarłatne fasolki wielokwiatowe niemal natychmiast wystrzeliły na cztery stopy w górę; kilka razy dostarczałem im kolejny kij do wspinania się.
| wspinanie się po jednym patyku, a potem po drugim |
Kwiaty są przepięknie czerwone. Zrobiłyby dobre kwiaty cięte, ale po prostu pozwoliłem im rosnąć zeszłego lata.
| kwiaty fasoli wielokwiatowej, Phaseolus coccineus |
Strąki są bardzo podobne do wspólnej fasoli. Rosną na dłużej niż wspólna fasola i powinny być zbierane młode, jeśli chcesz je jeść jako zieloną fasolę, ponieważ dojrzałe strąki są dość twarde. Smak fasoli zwykłej jest dla mnie nieco lepszy, ale nie potrafię powiedzieć, na czym polega różnica, natomiast fasola scarlet runner na pewno smakowała mi dobrze.
| strąk szkarłatnej fasoli wielokwiatowej |
Fasolę zwykłą można jeść zarówno jako młode strąki, zieloną fasolkę, lub pozwolić jej dojrzeć i jeść jako suchą fasolę (kidney beans, navy beans, pinto beans, itp.). W ten sam sposób można wykorzystać nasiona fasoli szkarłatnej. Zauważcie jednak, że zazwyczaj nie jemy fasoli, czy to długich zielonych strąków, czy nasion, na surowo. To nie tylko zwyczaj, to konieczna ostrożność. Fasola, zwykła i szkarłatna oraz gatunki pokrewne, zawiera fitohemaglutyninę (wymyślne słowo, które rozkłada się na „związek roślinny powodujący zlepianie się czerwonych krwinek”), co czyni ją dość toksyczną. Jednak gotowanie jest bardzo skuteczne w niszczeniu fitohaemaglutynin (więcej szczegółów na temat bezpiecznego gotowania link). Zawsze dobrze gotuj fasolę.
Nazwa zwyczajowa jest dość opisowa i jasno określa najłatwiejszy sposób odróżnienia ich od zwykłych fasolek: scarlet runner beans mają jaskrawoczerwone kwiaty. Istnieją jednak odmiany szkarłatnej fasoli wielokwiatowej o białych i czerwono-białych kwiatach. Hodowla w Ameryce Środkowej i Europie pozwoliła uzyskać nasiona fasoli w kolorze od białego, przez czerwono-brązowy do prawie czarnego. Im bardziej zagłębimy się w temat fasoli wielokwiatowej, tym większą różnorodność znajdziemy wśród odmian holenderskich, angielskich i meksykańskich, choć amerykańskie firmy nasienne oferują tylko kilka z nich.
W domu w Ameryce Środkowej fasola wielokwiatowa jest byliną. Ale, chociaż tolerują niskie temperatury, są nie wytrzymują silnych mrozów i są uprawiane jako rośliny jednoroczne w strefach umiarkowanych.
Nazwa naukowa Phaseolus była słowem oznaczającym fasolę, kiedy mówiono po łacinie. Wtedy odnosiła się do gatunków ze Starego Świata, takich jak Vigna (fasola mung, fasola aduki, groch krowi). Linneusz uczynił z niego nazwę naukową fasoli z Nowego Świata. Epitet gatunkowy coccineus oznacza szkarłatny.
Na całym świecie przez tysiąclecia fasola była ważnym pożywieniem; ma wysoką zawartość białka i może być przechowywana w stanie suchym przez długi czas. W Grecji, Japonii czy Meksyku fasola była częścią ceremonii upamiętniających sadzenie i cykl rolniczy. Bardzo niewiele z zarejestrowanych przesądów odnosi się konkretnie do fasoli wielokwiatowej, ale ludzie włączali ją do swoich wierzeń jako „fasolę”. Europejczycy włączali fasolę do festiwali Saturnalii; Europejczycy uważali, że kwiaty fasoli przechowują dusze zmarłych i należy je traktować z wielką ostrożnością. Fasola występuje w wielu współczesnych wyrażeniach, rozważ „licznik fasoli”, „wylać fasolę”, „pełna fasola” i „nie warta wzgórza fasoli”. Przykłady istniejących zwyczajów z fasolą: w Japonii, w Chinach, w Nowy Rok. Fasola była podstawą diety. Gdy Amerykanie stali się bogatsi, jedli więcej mięsa, a mniej fasoli. Obecnie fasola powraca ze względów zdrowotnych, aby zmniejszyć spożycie mięsa, a także dlatego, że odpowiednio przyrządzona jest pyszna. Fasola wielokwiatowa jest częścią tego trendu; suche ziarna są naprawdę bardzo dobre. Uprawiając fasolę wielokwiatową w zeszłym roku, otrzymałam tylko jeden strąk fasoli. Ponieważ mój mąż nie chce ich jeść, było to dla mnie jako ogrodnika rozczarowanie, ale nie stanowiło to trudności dla gospodarstwa domowego. Z roślin na płocie kilka lat wstecz dostałam mnóstwo nasion. Ta różnica wynikała z tego, że szkarłatna fasola wielokwiatowa rośnie dobrze i kwitnie w półcieniu, ale owoce rozwijają się tylko w pełnym słońcu. Moje drzewa rozrosły się tak, że zacieniają mój ogród. W przyszłym roku dam im odpowiedni zestaw podpór i dużo słońca i będę uprawiać zarówno kwiaty jak i fasolę.
Komentarze i poprawki mile widziane.
Dla przepisów: rozważ to wyszukiwanie (przepisy na fasolę wielokwiatową): link
Referencje
Harrison, L. 2011. A Potted History of the Vegetables. Ivy Press. Lewes, Sussex.
Sando, S. 2011. The Rancho Gordo Heirloom Bean Grower’s Guide. The Quadrant. London.
Storl, W. D. 2016. A Curious History of the Vegetables (Ciekawa historia warzyw). North Atlantic Books. Berkeley, California.
vanWyk, B.-E. 2005. Food Plants of the World. Timber Press. Portland, OR.
Kathy Keeler, Wędrująca Botaniczka